Barbara van Veen heeft hier haar werk van gemaakt. Elke dag weer leert zij organisaties te kijken naar ‘vroege signalen’ om problemen te voorkomen. De invloed van robotisering op de arbeidsmarkt is daarbij een belangrijk thema. Iedereen wil weten welke gevolgen de zich snel ontwikkelende technologie heeft op hoe we werken en welke taken we zelf nog uitvoeren.
Van Veen plaatst die onzekerheid meteen in een historisch perspectief. "In eerdere revoluties, zoals de industriële, ontstonden hele nieuwe vormen van werk. Dus het hoeft helemaal niet zo te zijn dat we straks allemaal niks meer te doen hebben en onszelf niet kunnen ontwikkelen. Het enige dat we wel zeker weten, is dat er een enorme verandering aan zit te komen. En dat je daar zowel de voor- als nadelen van kunt ondervinden."
Grote, sluipende veranderingen
De snelle technologische ontwikkelingen, zoals robotisering en AI, hebben weliswaar een grote impact op ons (werkende) leven, maar ze komen niet uit de lucht vallen. Van Veen: "Soms lijkt het net of we ons moeten klaarmaken voor enorme veranderingen. Ergens is dat ook wel zo, maar tegelijkertijd ontwikkelen die veranderingen zich sluipenderwijs. Kijk je terug naar de technologieën van tien of vijftien jaar geleden, dan zie je het verschil met nu. Maar als je er middenin zit, merk je daar eigenlijk weinig van. Je merkt vooral dat je over allemaal dingen beschikt die het leven makkelijker maken."
Kodak-effect
Voor organisaties is het risico van grote, maar ‘sluipende’ veranderingen volgens Van Veen dat je je erdoor kan laten overvallen. "En dan krijg je een soort Kodak-effect. Kodak heeft zelf de digitale camera uitgevonden, maar ging daarna niet mee met de ontwikkelingen en binnen vijf jaar, naarmate de krimp in analoge film zich voltrok, waren ze al hun assets kwijt. Zo snel kan het gaan als je niet oplet. De andere kant is natuurlijk dat AI of robotisering voor organisaties mogelijkheden biedt om bepaalde uitdagingen het hoofd te bieden, bijvoorbeeld op het gebied van personeelstekort. Dit betekent wel dat het zaak is om goed na te denken over de functieprofielen en taken die je in de toekomst nodig hebt."
Robotisering ‘een plek’ geven
Van Veen benadrukt dat de technologische ontwikkelingen nooit alleen maar slecht of goed zijn. "In de arbeidsmarkt ontstaat pas een probleem wanneer het werk dat we als vanzelfsprekend van onszelf beschouwen eenmaal op grote schaal door robots wordt uitgevoerd. Vanuit die gedachte kunnen organisaties twee dingen doen: bedenken welke veranderingen ze zien aankomen en wat die veranderingen betekenen voor hun bedrijfsvoering. Banken en verzekeringsmaatschappijen zijn daar al ver in. Het mkb moet nog de grootste stappen maken om robotisering een plek te geven in de organisatie."
Voordat je dus überhaupt kan praten over wat je kunt doen, moet je eerst leren kijken”
Van Veen kiest heel bewust voor de formulering een plek geven, "want niet robotiseren is gewoon geen optie. Maar daar zit wel een proces voor. In de zin dat het belangrijk is om je eerst te realiseren hoe ver robotisering eigenlijk al is en welke onverwachtse effecten dat heeft voor jouw organisatie. Voordat je dus überhaupt kan praten over wat je kunt doen, moet je eerst leren kijken. En daar zit wat mij betreft de crux, als je praat over oplossingen."
Leren kijken
Maar hoe kun je dan leren kijken, wat is daarvoor nodig? "Ik ben blij dat je me dat vraagt!", zegt Van Veen lachend. "Veel kleine en middelgrote bedrijven zijn heel goed in het kijken naar hun concurrenten en leveranciers, hun bedrijfskolom en trends in de markt. Maar al die informatie leert ondernemers vooral veel over nu en morgen. Niet over overmorgen. Die kennis doen ze vaak wel op bij congressen of lezingen, maar eenmaal weer aan het werk prevaleert de dag van vandaag boven allemaal vage, onduidelijke lange termijnzaken."
In het licht van robotisering bevind je je eigenlijk opnieuw in die fase, met veel interessante ontwikkelingen en spannende momenten”
Om dat momentum niet te verliezen, is het volgens Van Veen cruciaal om te zoeken naar de specifieke elementen in robotisering die voor de organisatie een kans of bedreiging kunnen vormen. "Dat is natuurlijk heel bedrijfsspecifiek, maar de kern is dat bedrijven niet kijken naar wat ze doen, maar naar de functie van wat ze doen. Verzekeraars verkopen verzekeringen, dat is wat ze doen. Maar de functie daarvan is klanten in staat stellen grote tegenslagen te verwerken. De kunst is om in dat licht te kijken naar de invloed van robotisering en dan wordt het een heel interessant, concreet verhaal. Dan kun je slimme apparaten bijvoorbeeld preventief inzetten. Voor verzekeraars geldt dan bijvoorbeeld dat ze niet alleen financiële steun verlenen, maar voor hun klanten ook een signalerende functie kunnen hebben."
Nieuw en spannend
Ter afsluiting benadrukt Van Veen graag dat het leren omgaan met de technologische ontwikkelingen ook een heel erg leuk proces is. "Elke ondernemer is met een bepaalde opwinding begonnen met ondernemen. Met het gevoel iets goeds te pakken te hebben. En vanaf die eerste dag als ondernemer leer je veel, maak je van alles mee en zijn veel dingen gaaf. In het licht van robotisering bevind je je eigenlijk opnieuw in die fase, met veel interessante ontwikkelingen en spannende momenten. Kortom, met allemaal nieuwe perspectieven om jouw organisatie klaar te maken voor de toekomst."
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Centraal Beheer Open.
