“Was je handen, houd anderhalve meter afstand en werk zo veel mogelijk thuis!” Maart 2020 hoorden we deze adviezen voor het eerst, inmiddels kunnen we ze dromen. De impact op onze manier van leven is groot, niet in de laatste plaats voor mensen die hun werkplek naar hun eigen woning zagen verhuizen.

Thuiswerken is niet nieuw. Vóór 2020 werkte 37% van de werknemers in Nederland thuis, zij het veelal op bescheiden schaal. De coronapandemie heeft dat beeld drastisch gewijzigd. Maart 2021 werkte de helft van alle werknemers thuis. Voor meer dan 70% van hen is thuis zelfs de enige werkplek; de rest werkt deels thuis.

Er is nog een ander belangrijk verschil. Het gemiddelde aantal uren dat men thuiswerkt is gestegen van 6 naar 29 uur per week, zo blijkt uit TNO-onderzoek (NEA-Covid-19) naar de impact van de pandemie op werknemers.

Lees ook: Coronaproof werken: wat zegt de wet?

Voordeel is ook een valkuil

Thuiswerken biedt evident voordelen, zoals besparing van tijd en reiskosten en minder files en CO2-uitstoot. Thuiswerken lijkt de productiviteit ten goede te komen, terwijl veel werknemers bovendien een betere balans tussen werk en privé ervaren. Maar een van de grote voordelen – meer flexibiliteit – is tegelijkertijd een valkuil, zegt Kim Gerrits namens verzuimspecialist Sazas.

“Als je thuiswerkt heb je meer te maken met afleiding door huisgenoten, huishoudelijke klusjes, een boodschap of een privé telefoontje. Dit roept bij mensen schuldgevoelens op. Zij hebben vervolgens de neiging die te overcompenseren. Ze werken langer door dan normaal. Dat gebeurt thuis sowieso al: mensen ronden thuis, vaker dan op kantoor, eerst nog even iets af voordat ze stoppen.” TNO-cijfers onderschrijven dit verschijnsel: het aantal overuren is verdubbeld van 4,6 uur in 2019 naar 9,3 uur in 2021.

Lees ook: Maak je arbeidsvoorwaardenbeleid coronaproof

Stressfactoren

De werkdruk kan te hoog worden: een op de tien Nederlanders ervaart meer stress door thuiswerken. “Vooral mensen met zorgtaken, zoals ouders met kleine kinderen of mantelzorgers, hebben moeite om werk- en privéverplichtingen goed te combineren”, weet Gerrits. “Hun aanwezigheid thuis maakt dat hun omgeving sneller een beroep op ze doet.”

Een gemis aan structuur, samenwerking en sociale contacten met collega’s geven veel mensen ook aan als nadelen van thuiswerken. Baanonzekerheid, financiële zorgen en een gebrek aan beweging zijn andere (stress)factoren die kunnen samenhangen met (permanent) thuiswerken.

Signalen die duiden op stress

Leidinggevenden moeten extra alert zijn op signalen die duiden op stress. Mensen zien een burn-out bij zichzelf vaak niet of nauwelijks aankomen. Stress in hun omgeving herkennen ze sneller. “Leidinggevenden kunnen aan medewerkers vragen om aan de bel te trekken als zij het gedrag van een collega zien veranderen. Samen zien ze meer dan één”, doet Gerrits als suggestie.

Signalen die passen bij burn-outklachten zijn onder meer:

• Lichamelijke ongemak, zoals vermoeidheid (al dan niet door slaapproblemen), rugpijn en/of hoofdpijn.
• Negatief gedrag en/of verveling, zowel verbaal als non-verbaal.
• Ander opvallend gedrag, zoals verminderde bereikbaarheid, vergeetachtig, moeite met prioriteiten stellen en/of vermijden van taken.

Thuiswerktips voor werkgever en werknemer

Tip 1: Accepteer afwijkende werktijden

Thuiswerken is anders dan op kantoor werken. Natuurlijk, een vast werkritme en vaste werktijden brengen structuur. Zo kan werk en privé beter gescheiden blijven. Maar voor werknemers met kleine kinderen is werken van 9 tot 5 niet altijd ideaal. Zij kunnen juist productiever zijn in de avond, als de kinderen in bed liggen.

Tip 2: Zorg voor een goede thuiswerkplek

Een goede werkplek beschikt over de juiste it-hardware en software en zit arbotechnisch goed in elkaar, zoals een passende bureaustoel. Naast een goede ergonomische werkplek is het belangrijk om ongestoord te kunnen werken, dus afgescheiden van de rest van het huishouden.

Tip 3: Zorg voor verbinding

Bijpraten bij de koffieautomaat of tijdens de vrijdagmiddagborrel zit er voor thuiswerkers niet in. Terwijl sociale interactie op de werkplek een grote energiebron is. Frequent online met elkaar vergaderen (bij voorkeur beeldbellen) verstevigt het gevoel van verbondenheid en voorkomt eenzaamheid. En met applicaties als Zoom, Facetime, Skype, Hangouts of Houseparty zijn digitale lunchafspraken of een quiz of bingo mogelijk.

Lees ook:
Eenzaamheid onder medewerkers: 4 manieren om daar wat tegen te doen

Tip 4: Zorg voor duidelijke verwachtingen

Structuur en spelregels geven mensen houvast. Doelen stellen en plannen, bijvoorbeeld met to-do-lijstjes, helpt. Werkzaamheden kunnen afvinken geeft voldoening. Een online project- of teampagina kan zichtbaar maken waar collega’s aan werken en wie waar en wanneer bereikbaar is. Intranetsoftware biedt zulke opties, maar ook tools als Trello of Teams.

Tip 5: Stimuleer beweging

Bewegen is goed voor zowel de fysieke als mentale gesteldheid. Even iets anders doen stimuleert de creativiteit; je kunt vervolgens weer fris aan het werk. Thuiswerkers doen er daarom goed aan het werk af te wisselen met korte pauzes. Dat kunnen huishoudelijk klusjes zijn, zoals de vaatwasser uitruimen of de planten water geven, maar het kan ook een wandeling in de buitenlucht zijn. Door gelijktijdig een collega te bellen kun je ‘samen’ wandelen. Of verbind er een opdracht aan: laat iedereen een foto maken van iets leuks of bijzonders in diens omgeving en deel dat met elkaar.

Groot bedrijfsrisico

Thuiswerken is net zo min een nieuw fenomeen als werkstress. In 2019 hadden liefst 1,3 miljoen Nederlandse werknemers last van burn-outklachten. Verzuim door werkstress is kostbaar: volgens TNO is de jaarlijkse kostenpost € 3,1 miljard groot (cijfer 2018). Toch ziet minder dan de helft van de werkgevers werkstress als een belangrijk bedrijfsrisico. Onterecht, stelt Gerrits tot slot, zeker nu mensen veel en vaak thuiswerken. “Het loont, meer dan ooit tevoren, om serieus aandacht te schenken aan werkstress en de gevolgen ervan.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met verzuimspecialist Sazas.