In eerdere uitspraken, zoals de Deliveroo-uitspraak, heeft de Hoge Raad verschillende elementen benoemd die van doorslaggevend belang kunnen zijn bij het duiden van een werkrelatie. Daarbij heeft de hoogste rechter van het land geoordeeld dat deze criteria geen rangorde hebben. Dit betekent dat het ene gezichtspunt niet zwaarder weegt dan een ander bij de vraag of er sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Uber-zaak
In de Uber-zaak draait het om de vraag of de chauffeurs van Uber werknemers of zelfstandige ondernemers zijn. De rechtbank Amsterdam oordeelde eerder dat de chauffeurs schijnzelfstandigen waren. De taxi-app was het niet eens met dit oordeel en ging in hoger beroep bij het gerechtshof. Het hof stuurde vervolgens enkele vragen aan de Hoge Raad over de concrete situatie.
Extern ondernemerschap
Eén van die vragen ging over de invloed van het criterium 'ondernemerschap' bij de toets van de werkrelatie. Daarop antwoordt de Hoge Raad dat er, in lijn met de Deliveroo-uitspraak, geen rangorde bestaat tussen de verschillende gezichtspunten.
Het gezichtspunt 'ondernemerschap' is even belangrijk als de andere elementen. Uit de beoordeling van de werkrelatie kan dus voortvloeien dat iemand een zelfstandige is, ook al wijzen de andere gezichtspunten op het bestaan van een arbeidsovereenkomst.
Een andere vraag was of het ondernemerschap alleen een rol speelt in de werkrelatie of dat het betreffende gezichtspunt ook daarbuiten een factor kan zijn. Mag je bij de toets bijvoorbeeld meewegen hoe iemand zich buiten de werkrelatie als ondernemer gedraagt (extern ondernemerschap)?
De Hoge Raad antwoordt dat dit laatste inderdaad het geval is. Van doorslaggevend belang moet dan zijn dat diegene zich naar buiten toe als ondernemer gedraagt. Denk bijvoorbeeld aan het aantonen van werkzaamheden voor meerdere opdrachtgevers en het doen van eigen acquisitie.
Wetsvoorstel Wet VBAR
De antwoorden van de Hoge Raad hebben niet alleen gevolgen voor de Uber-chauffeurs, maar ook voor het wetsvoorstel Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (Wet VBAR). Met dit wetsvoorstel wil het kabinet de positie van een werkende verduidelijken. In de nieuwe wet komt extern ondernemerschap pas aan bod als de overige gezichtspunten niet doorslaggevend zijn bij de beoordeling van de werkrelatie.
In die zin houdt de wet een rangorde aan tussen de verschillende gezichtspunten, terwijl dit haaks staat op het oordeel van de Hoge Raad. De verwachting is dat het kabinet het wetsvoorstel aanpast.
Met de antwoorden van de Hoge Raad kan het gerechtshof Amsterdam nu bepalen of Uber de chauffeurs met terugwerkende kracht als werknemers moet behandelen.
Aandachtspunten voor HR:
- Extern ondernemerschap is een volwaardig gezichtspunt dat je moet meewegen bij de beoordeling van een werkrelatie. Dit betekent dat je bij de toets ook rekening moet houden met het ondernemerschap van een werkende buiten de werkrelatie om. Het gedrag van een werkende als ondernemer of het ontbreken daarvan kan tenslotte van doorslaggevend belang zijn, als de overige Deliveroo-gezichtspunten geen doorslag geven.
- De Webmodule beoordeling arbeidsrelaties is op dit moment niet volledig, omdat het gezichtspunt extern ondernemerschap ontbreekt in de tool.
- Het wetsvoorstel Wet VBAR is geen wettelijke vastlegging van de vaste rechtspraak rondom schijnzelfstandigheid.
- Mogelijk moet je de arbeidsrelatie van een werkende opnieuw beoordelen, als je tijdens een eerdere beoordeling geen rekening hebt gehouden met het gezichtspunt extern ondernemerschap. In de concrete situatie moet daarvan dan wel duidelijk sprake zijn.
Als HR doe je er verstandig aan om nieuwe ontwikkelingen in de gaten te houden en je beleid hierop aan te passen.
