Wat deed je op 18 februari 2021? Als je dit in je agenda moet opzoeken, werk je waarschijnlijk niet bij de Amerikaanse ruimteorganisatie NASA, want daar staat deze datum in het collectieve geheugen gegrift. Het was de dag van de succesvolle landing van de Amerikaanse Marslander Perseverance. En wie de YouTube-filmpjes heeft bekeken, herinnert zich waarschijnlijk het opgeluchte applaus en de feestelijke champagne. Maar Rob Poell, Hoogleraar HRD aan de Universiteit van Tilburg, zag nog iets anders: “Die mensen in de controlekamer hebben in korte tijd enorm veel geleerd.”

Leren. Het is Poells specialiteit, en hij vertelt er over tijdens de collegereeks Learning & Development. En nee, daarbij leer je niet alleen hoe je het optimale rendement haalt uit bedrijfsopleidingen. Want het blijkt uit het voorbeeld hierboven: volgens Poell is leren iets dat voortdurend plaatsvindt, gewoon doordat mensen betekenis geven aan alledaagse ervaringen.

Echter, volgens hem werkt dit alleen als een bedrijf voldoet aan een paar basisvoorwaarden. “Het gaat niet vanzelf. Als HR dat spontane leren wil stimuleren, moeten ze daar aandacht besteden aan drie factoren.” Dit zijn ze:

1. Autonomie

Poell kan het niet genoeg benadrukken: leren is iets dat je alleen zelf kunt doen. “Wat gebeurt er als mensen door hun baas naar een training worden gestuurd? Ja, ze zullen dingen leren – maar vaak niet die dingen die de leidinggevende voor ogen had. Stel, je zit met 12 man in een groep, en de lesstof interesseert je maar matig. Dan zal je vooral letten op de manier waarop de trainer zijn presentatie geeft: doet hij dit heel slecht, of kun jij misschien toch wat van hem leren? En die man 3 stoelen verder, die bij het voorstelrondje zei dat hij met eenzelfde project bezig was als jij – daar moet je in de pauze toch maar eens mee gaan praten. Ook dat is leren – alleen dan leren als autonoom, zelfgestuurd proces.”

2. Variatie en diversiteit

Tegenwoordig werken er niet zoveel mensen meer aan een lopende band. Hun werk is overgenomen door machines, en die worden in de gaten gehouden door procesoperators. “Qua niveau is dat werk natuurlijk hoger dan het lopendebandwerk”, zegt Poell. “Maar aan de andere kant… veel variatie en diversiteit zie je niet. Die mensen zijn bij wijze van spreken blij als er een storing is: dan kunnen ze eindelijk een keer in actie komen. Veel gevarieerder is het werk in het onderwijs. Neem leraren die Engels geven in VWO 6: die moeten vaak veel van hun vak weten om de slimme leerlingen de baas te blijven."

"Bovendien moeten ze kunnen omgaan met ouders en collega’s, en tot slot worden ze ook geacht op de hoogte te blijven van de nieuwste didactische inzichten. Dat laatste geldt nog sterker voor leerkrachten op de basisschool. Die moeten bovendien iets afweten van veel breder palet aan vakken: aardrijkskunde, geschiedenis, taal, rekenen, enzovoort. In het ideale geval zien ze ook dwarsverbanden daartussen. Ze zijn dus voortdurend aan het leren.”

3. Complexiteit

Terug naar 18 februari 2021. Naar de geslaagde landing van de Marslander Perseverance, en de hoogopgeleide specialisten in de controlekamer. Volgens Poell is het onvermijdelijk: hoeveel kennis en ervaring die mensen ook hadden opgedaan, op die specifieke avond hebben ze toch weer veel geleerd.

“Je moet rekenen: dit is de meest complexe taak die je je kunt voorstellen. Je hebt nauwelijks een foutenmarge, en ieder van je instructies komt ook nog eens met ruime vertraging door. Bovendien kun je je niet goed op zo’n landing voorbereiden: in die 7 minuten gaan er geheid dingen mis, maar welke… je hebt van tevoren geen idee. Daar komt nog eens bij dat het gaat om een gezamenlijke taak. Je moet de expertises van al die verschillende mensen bij elkaar brengen: de één moet iets roepen dat de ander supersnel moet oppikken. Kortom: het is één groot leerproces.

Veel leren vindt dus plaats zonder dat het werk wordt onderbroken. Maar Poell geeft het toe: niet altijd. “Als je papierprikker bent in het park, ben je snel uitgeleerd. Dan moet je betekenis halen uit andere zaken: leuke contacten met collega’s, lekker weer. En als je toch wat nieuws wilt leren, kun je dat uitstellen tot ‘s avonds.”

Meer weten over leren op het werk? Rob Poell is een van de sprekers tijdens de collegereeks Learning & Development.