Het coalitieakkoord van eind 2021 streeft helderheid voor zelfstandigen na. “Echte zelfstandigen worden ondersteund en ondernemerschap wordt gestimuleerd.” Daarvoor is onder andere het vooraf hebben van zekerheid voor zzp'ers en hun klanten over de aard van de arbeidsrelatie nodig. Ook is in deze kabinetsperiode een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen gepland en een versnelde afbouw van de zelfstandigenaftrek. Hoe staan de plannen ervoor?

Wet DBA

Om de arbeidsrelatie tussen zakelijke opdrachtgevers en zzp’ers te verduidelijken, kwam in 2016 de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) tot stand. Deze zou schijnconstructies met zzp’ers als verkapte werknemers moeten voorkomen. De Wet DBA leverde echter vooral onduidelijkheid op, waardoor handhaving ervan werd uitgesteld en de wet vleugellam werd. Het vorige kabinet bedacht als aanzet tot een oplossing een webmodule voor opdrachtgevers.

Webmodule

De webmodule moet zekerheid geven over de arbeidsrelatie tussen opdrachtgever en zzp’er. Het gaat om een anonieme online-vragenlijst die opdrachtgevers kunnen invullen. Dat kan leiden tot een indicatie dat de opdracht buiten dienstbetrekking kan worden uitgevoerd of juist dat er sprake is van een dienstbetrekking. Ook kan de uitkomst zijn dat geen oordeel mogelijk is op basis van verstrekte antwoorden.

Pilot

Het vorige kabinet was een pilot gestart met de webmodule. Deze pilot is in juli 2021 beëindigd, maar voorlopig kunnen opdrachtgevers de webmodule nog gebruiken. Zolang het om een pilot gaat, is de uitkomst van de webmodule een indicatie en geen juridische beslissing. Van de pilot verscheen een evaluatie in september 2021. Deze was onder andere gebaseerd op het gebruik ervan en op een enquête over de webmodule die opdrachtgevers kunnen invullen bij het gebruik ervan. Uit de evaluatie kwam naar voren dat bij bijna 70 procent van de opdrachten de webmodule een indicatie gaf van de relatie opdrachtgever - zelfstandige. Dat betekende echter ook dat die indicatie bij bijna 30 procent niet mogelijk was.

Nog geen juridische status

De uitkomst van de webmodule heeft nog geen juridische status. Het kabinet moet bepalen of en wanneer die status er komt. De invoering van de webmodule duurt veel langer dan verwacht. De einddatum verschuift steeds. Tegelijk verandert het beleid voor zzp’ers ook voortdurend. De coronacrisis, de val van het kabinet in 2021 en de langdurende formatie zorgden daarnaast voor flinke vertraging. Inmiddels heeft minister van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in een brief van 5 juli 2022 aan de Tweede Kamer voorgesteld om de webmodule verder door te ontwikkelen. Ook heeft ze in de brief gemeld dat ze de Tweede Kamer in het najaar nader informeert over het verduidelijken van de normen rondom de beoordeling van de arbeidsrelatie.

Handhaving

Tot de volledige invoering van de webmodule handhaaft de Belastingdienst alleen bij kwaadwillendheid. Zoals bij bedrijven die veel zzp'ers inhuren tegen zeer lage uurtarieven. Minister Van Gennip heeft aangegeven dat ze de Belastingdienst uiterlijk per 1 januari 2025 weer wil laten handhaven. Vanwege de aanhoudende onduidelijkheid over de relatie zzp’er en opdrachtgever is het verstandig om bij de inhuur van zzp’ers de webmodule in te vullen en uit te gaan van een situatie alsof er wel gehandhaafd wordt. Zo heb je als werkgever een vaste aanpak die je ook op de langere termijn kan aanhouden.

Gelijkwaardigheid zzp’ers en werknemers

Het kabinet streeft een gelijker speelveld na voor contractvormen op het gebied van werk en uitkeringen. Dat wil het doen door de belastingen en sociale zekerheid voor zelfstandigen en werknemers gelijkwaardiger te maken. Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers en het stapsgewijs afschaffen van de zelfstandigenaftrek zouden hieraan bij moeten dragen.

Uitstel verplichte AOV

Het kabinet heeft echter al snel besloten de verzekeringsplicht voor de AOV uit te stellen. De uitvoering ervan gaat niet voor 2027 plaatsvinden, vanwege uitvoeringsproblemen bij het UWV en de Belastingdienst. Andere drempels zijn de duur van de eigenrisicoperiode (alleen een standaard-wachttijd van twaalf maanden), geen mogelijkheid om zelfstandigen en directeuren-grootaandeelhouders met personeel uit te sluiten van de verzekeringsplicht en een opt-out en onderling waarborgfonds voor mensen die zich anders willen verzekeren. Hierdoor zou de verplichte AOV pas tussen 2027 en 2029 in kunnen gaan. Zo staat in de kamerbrief van minister Gennip van 5 juli 2022.

Zelfstandigenaftrek

De zelfstandigenaftrek (6310 euro in 2022) wordt al sinds 2020 afgebouwd. Het kabinet wil de zelfstandigenaftrek vanaf 2023 echter versneld terugbrengen met stappen van 650 euro tot 1200 euro in 2030. Zzp’ers worden hiervoor volgens het kabinet gecompenseerd via de arbeidskorting. In de plannen van het vorige kabinet zou de zelfstandigenaftrek nog worden afgebouwd tot 3240 euro in 2036.

Duidelijk beleid nodig

Het is afwachten of dit kabinet al tot een meer duidelijk beleid voor zzp’ers weet te komen. De voortekenen zijn niet gunstig omdat een aantal zaken al weer naar de langere termijn is verschoven. Zowel voor opdrachtgevers als zzp’ers zou het fijn zijn als de onduidelijkheid niet opnieuw lang blijft voortduren.