Het advies dat de Onafhankelijke Commissie Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) geeft, is een vervolg op de probleemanalyse die zij afgelopen oktober heeft gepresenteerd. Daarin schetste de commissie de complexiteit van het huidige stelsel voor alle betrokkenen, zoals de wijze waarop UWV bepaalt of iemand wel of niet arbeidsongeschikt is. Het komt voor dat een werknemer na de WIA-beoordeling geen recht heeft op een WIA-uitkering, terwijl de werknemer wel ziek is en het eigen werk niet kan uitvoeren. Het komt ook voor dat 2 personen met gelijke klachten en beperkingen een andere uitkering krijgen. Dit is voor een werknemer vaak niet te begrijpen.

Dienstverlening intensiveren

"Voor mensen zonder (recent) arbeidsverleden is het huidige stelsel vooral te veel een doolhof", schrijft OCTAS in haar rapport. Daarom doet de commissie voorstellen om de dienstverlening te verbeteren. "Dit zijn geen keuzes, maar minimaal noodzakelijke maatregelen om de knelpunten te verlichten."

Volgens commissievoorzitter Roos Vermeij is het mogelijk om veel zaken te versimpelen door uit te gaan van het perspectief van mensen. Daarom komt OCTAS met 3 varianten om het WIA-stelsel te vereenvoudigen. "De varianten zijn alternatieven waaruit gekozen kan worden. Het is belangrijk dat daarbij wordt uitgegaan van wederzijds vertrouwen. Ook moeten werkgevers meer mogelijkheden krijgen om te ondersteunen bij re-integratie. Door regelgeving lopen zij nu nog tegen te veel beperkingen aan."

Hieronder worden de 3 voorgestelde varianten toegelicht.

Huidig stelsel beter

‘Huidig stelsel beter’ is de eerste variant die OCTAS schetst. Bij deze variant gaat het stelsel niet op de schop, maar wordt het vereenvoudigd door de belangrijkste knelpunten aan te pakken. Dat doet de commissie onder andere door:

• De arbeidsongeschiktheidsdrempel te verlagen van 35% naar 25%. De arbeidsongeschiktheidsdrempel is het niveau van invaliditeit dat vereist is om in aanmerking te komen voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Dat niveau wordt bepaald door de arts en de arbeidsdeskundige van UWV;
• Het verminderen van het aantal regelingen van 3 naar 1. Het is nu zo dat wanneer een werknemer door ziekte 65% of minder van het oude loon verdient, hij onder 1 van de 3 regelingen kan vallen:
  - WGA-uitkering met minstens 35%, maar minder dan 80% arbeidsongeschiktheid
  - WGA-uitkering met minstens 80% arbeidsongeschiktheid, maar er moet wel een redelijke kans op herstel zijn
  - IVA-uitkering bij 80% arbeidsongeschiktheid en weinig of geen kans op herstel;
  Bovenstaande regelingen wil OCTAS laten opgaan in 1 nieuwe regeling, waarbij het voor de hoogte van de uitkering minder uitmaakt of iemand wel of niet de restverdiencapaciteit benut. Verdient iemand in zijn nieuwe baan meer dan wat de arbeidsdeskundige had berekend (restverdiencapaciteit)? Dan geldt, net als nu, dat de werknemer 30% van de feitelijke inkomsten mag houden. Zo loont werken in alle gevallen, vindt OCTAS. 
• Het niet direct herbeoordelen wanneer mensen weer gaan werken;
• Meer zekerheid bieden aan zelfstandigen door een aparte arbeidsongeschiktheidsverzekering tot het niveau van minimum loon;
• Het aantrekkelijker maken voor werkgevers om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. UWV zou werkgevers hier actiever in moeten ondersteunen;
• Verzekeringsartsen baseren hun beoordeling meer op informatie van de bedrijfsarts, de curatieve sector (bijvoorbeeld ziekenhuis of geestelijke gezondheidszorg) en cliënt. Bestaande gegevensuitwisseling wordt daarmee geoptimaliseerd.

Werk staat voorop

In de variant ‘werk staat voorop’ ligt de nadruk op wat mensen wél kunnen, in plaats van wat ze níet kunnen. In deze variant schetst OCTAS een werkwijze waar eerst wordt gekeken naar de mogelijkheden van re-integratie. Tijdens deze periode van 3 tot 5 jaar ontvangt iemand een re-integratie uitkering. Zo wordt voorkomen dat iemand snel het label ‘arbeidsongeschikt’ krijgt. Daarna volgt de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Mensen waarbij re-integratie niet haalbaar blijkt, komen dan in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidseinduitkering (AO-einduitkering). Dat is geen nieuw idee, maar gebaseerd op de manier waarop Denemarken omgaat met arbeidsongeschiktheid.

Basis voor werkenden

In de derde variant ‘basis voor werkenden’ stelt OCTAS 1 gelijke regeling voor alle werkenden voor. Zowel werknemers als zelfstandigen komen hierdoor in dezelfde regeling terecht. 1 stelsel voor alle werkenden betekent dat iedereen die op de arbeidsmarkt actief is en door ziekte of gebrek moeilijkheden ervaart om een inkomen te verwerven, kan terugvallen op 1 regeling om in hun levensonderhoud te voorzien. Kortom: 1 basisverzekering voor ziekte en arbeidsongeschiktheid. Mensen zijn in veel gevallen dan niet meer afhankelijk van aanvullende toeslagen van UWV en van de bijstand.

De functies van beoordelaar, uitkeringsverstrekker en re-integratiedienstverlener, zijn bij de uitvoerder gescheiden. De bedrijfsonderdelen hebben elk een eigen logo, website en vestiging. Zo is herkenbaar bij welk loket iemand voor welke activiteit moet zijn.