Invoering zelfsturing: zo werkt het wel

Door als organisatie over te stappen op zelfsturing geef je teams de volledige verantwoordelijkheid voor het resultaat, in plaats van hun gedrag met protocollen en regels van bovenaf te sturen. Het primaire proces in de organisatie wordt daarmee het leidende principe, en de manager is faciliterend in plaats van controlerend.

Steeds meer organisaties overwegen zelfsturing in te voeren. Zij laten zich daarbij onder andere leiden door succescases, zoals Buurtzorg. Deze zorginstelling groeit als kool en oprichter Jos de Blok vertelt over de hele wereld zijn succesverhaal.

Voordelen zelfsturing

De invoering van zelfsturing kan grote positieve gevolgen hebben. Medewerkers zijn meer betrokken en bevlogen. En dat leidt weer tot meer tevreden klanten. Er kan sneller ingespeeld worden op veranderende klantwensen en technologische ontwikkelingen.

Ruimte geven

In een zelfsturende organisatie zijn de teamleden gezamenlijk verantwoordelijk voor het teamresultaat. Zelfsturing kan alleen werken wanneer dat gebeurt vanuit de juiste motivatie: vanuit een oprecht geloof dat de organisatiedoelen beter bereikt worden wanneer professionals alle ruimte krijgen om hun werk te doen, niet gehinderd door onnodige regels en protocollen. Om zelfsturing echt te laten werken, moeten alle geledingen binnen de organisatie bovendien honderd procent bereid zijn er aan mee te werken.

Randvoorwaarden invoering zelfsturing

Maar wat zijn nu randvoorwaarden en succesfactoren om zelfsturing in te voeren? Astrid Vermeer ondersteunt sinds 1981 organisaties bij de overstap naar zelfsturing als medeoprichter van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken (IvS). Zij gaat in op 12 cruciale punten voor het succesvol invoeren van zelfsturing:

Begin niet met zelfsturing om besparingen te realiseren
Start alleen bij voldoende draagvlak binnen de organisatie
Voer zelfsturing stapsgewijs in
Richt teams zo in dat ze zelfstandig kunnen opereren
Bekijk kritisch hoeveel managers de organisatie nodig heeft
Laat managers teams faciliteren in plaats van controleren
Zorg dat teams een beroep kunnen doen op teamcoaches
Stel heldere doelen binnen duidelijke kaders
Schrap zoveel mogelijk vaste procedures
Vorm stafafdelingen om tot servicecenters die advies op maat geven
Ondersteun teams bij staf- en managementtaken
Laat teamcoaches teams ondersteunen bij conflicten

Deze 12 punten worden toegelicht in de whitepaper ‘Zo zorg je ervoor dat zelfsturende team werken’. Download de whitepaper over de invoering van zelfsturing hier.

Wat te doen met een puberend zelfsturend team?

De afgelopen jaren stapten veel organisaties, met name in de zorg, over op zelfsturende teams. We merkten het aan onze cursisten. Teamleiders/managers lieten zich op grote schaal omscholen tot teamcoach om aan de transitie naar zelforganisatie handen en voeten te geven. Hoe gaat het nu met de teamcoaches die een aantal jaren verder zijn? Krijgen de zelfsturende teams wat ze nodig hebben? Werkt coachen inderdaad beter dan leidinggeven? Zijn zelfsturende teams toekomstbestendig?

Weg met het middenkader

In een persbericht van Sioo (Interuniversitair Centrum voor Organisatie- en Veranderkunde) wordt gesteld dat nieuwe organisatiemodellen 'als paddenstoelen uit de grond schieten'. Wat deze modellen gemeen hebben is, dat de werknemers meer autonomie krijgen. Men wordt manager van zijn eigen werk, al dan niet in (zelfsturende) teams.