Vast contract wordt de norm
Ook dit kabinet gaat door met de hervorming van de arbeidsmarkt waarbij een vast contract de norm wordt en het aantal flexibele contractvormen wordt teruggedrongen. “We komen met een wetsvoorstel voor meer werkzekerheid voor flexwerkers met maatregelen om uitzendkrachten, oproepkrachten en tijdelijke werknemers beter te beschermen", schrijft het kabinet in het regeerprogramma. "En met een wetsvoorstel dat duidelijker maakt wanneer je werkt als werknemer of als zelfstandige.”
Aanpak krapte op de arbeidsmarkt
De krapte op de arbeidsmarkt is door de vergrijzing een blijvertje. De economische groei stagneert als er niets wordt gedaan, zo schrijft het nieuwe kabinet in het regeerprogramma. De regering gaat daarom een brede arbeidsmarktagenda uitwerken, samen met sectoren, sociale partners en andere betrokken. In die agenda komen in ieder geval deze 5 punten:
- Verhogen van de kwaliteit van werk. Zoveel mogelijk banen creëren is niet langer het doel. Eerlijk loon, goede arbeidsomstandigheden en doorontwikkeling zijn belangrijker. Dit moet innovatie stimuleren, wat nodig is om de productiviteit te verhogen, zoals beschreven in punt 3.
- Versterken van de economie. De regeldruk bij bedrijven moet omlaag, zodat daar de schaarse tijd en mankracht niet aan verloren gaat. Ook kijkt de overheid kritisch naar zichzelf: door de groei van de overheid waren daar steeds meer mensen nodig. Het aantal ambtenaren gaat omlaag, zodat er meer werkenden vrijkomen voor de kraptesectoren, zo is de gedachte.
- Verhogen van de productiviteit. Het kabinet wil de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) stimuleren. Op sectoraal niveau moet onderzocht worden hoe de productiviteit verhoogd kan worden met de inzet van AI. Op welke manier de overheid hierbij gaat helpen, is nog niet bekend. Wel zegt het dat het vasthoudt aan de doelstelling dat Nederland in 2030 3% van het bruto binnenlands product moet uitgeven aan publieke en private investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D). Inzetten op AI moet ook de arbeidsmigratie terugdringen. Daarover straks meer.
- Vergroten van duurzame arbeidsmarktparticipatie. Het kabinet wil onbenut arbeidspotentieel aanspreken en het ziekteverzuim terugdringen. Dat wil het doen door ouderen te stimuleren om door te werken en belemmeringen daartoe weg te nemen. Ook de arbeidsduur moet weer omhoog, waarbij meer werken ook moet lonen.
- Verbeteren van de match tussen werkzoekenden en werkgevers. Er komt een werkcentrum per arbeidsmarktregio waar publieke en private dienstverlening op het gebied van werk en scholing samen moet komen.
Specifieke plannen tegen arbeidskrapte voor zorg en onderwijs
Het kabinet heeft hele specifieke plannen over de aanpak van arbeidskrapte in de zorg en het onderwijs.
Voor het onderwijs gaat dit kabinet door met het Wetsvoorstel strategisch personeelsbeleid. Dat is onlangs in consultatie geweest en de bedoeling is dat het begin 2025 wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. Doel van deze wet is om scholen te verplichten strategisch personeelsbeleid te voeren, goed werkgeverschap te bevorderen, bijvoorbeeld met meer vaste contracten, en externe inhuur van leraren te beperken.
Het kabinet wil de arbeidskrapte in de zorg aanpakken door meer in te zetten op AI. Als voorbeeld noemt het kabinet dat AI een patiëntendossier kan laten samenvatten, wat veel voorbereidingstijd voor de arts scheelt. Maar ook door mantelzorgers meer te betrekken, wat tijd scheelt voor de zorgmedewerker. "Tegelijkertijd gaan we in op de mogelijkheden voor medewerkers in loondienst om bij meerdere organisaties en op meerdere plekken in de regio te kunnen werken", aldus het kabinet.
Mismatch vraag en aanbod verkleinen via onderwijs
De regering wil volgend jaar zomer een pact sluiten met studenten, werknemers, werkgevers en onderwijsinstellingen in het mbo om studenten gericht op te leiden voor strategische tekortsectoren, zoals de zorg, techniek en onderwijs.
In het pact komt ook aandacht voor vrouwen in de techniek. Het pact is een aanvulling op het stagepact mbo, op de werkagenda mbo en sectorspecifieke samenwerkingsverbanden zoals het groenpact.
Onlangs is het Wetsvoorstel van school naar duurzaam werk in consultatie geweest. Dit voorstel moet jongeren helpen bij de overgang van school naar werk, met name jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit kabinet gaat door met dit wetsvoorstel en wil het later dit jaar indienen bij de Tweede Kamer.
Inzet leven lang ontwikkelen blijft
Ook dit kabinet onderstreept het belang van leven lang ontwikkelen (LLO) en gaat daarom door met de uitvoering van de LLO-onderwijsagenda.
Het kabinet wil inzichtelijk maken welke vaardigheden er op de werkvloer opgedaan kunnen worden en hoe dat wordt omgezet in diploma's en certificaten. Op welke manier het kabinet dat inzichtelijk wil maken, staat niet in het regeerprogramma.
Verlofstelsel wordt vereenvoudigd
Het kabinet gaat het kort- en langdurend zorgverlof samenvoegen tot het ‘mantelzorgverlof’. "Het is van belang dat mensen de ruimte hebben om voor hun naasten te zorgen", zo staat in het regeerprogramma. "Daarom werken we aan het vergroten van de bekendheid van het recht op flexibel werken, wat werknemers in kunnen zetten om werk en mantelzorg te combineren."
Daarnaast is aan de SER een advies gevraagd over een toekomstbestendige combinatie van werk en mantelzorg.
Open voor adviezen OCTAS
Het kabinet wil de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) verbeteren en vereenvoudigen, met concrete voorstellen die gebaseerd zijn op de aanbevelingen van de OCTAS-commissie. Daarnaast wil het kabinet verder werken aan de meer fundamentele ideeën van OCTAS. Dit gaat ten eerste over een stelsel dat zich meer richt op re-integratie dan op de (medische) keuring. Ten tweede wil het kabinet de regelingen voor verschillende groepen werkenden meer op elkaar afstemmen. Het kabinet geeft aan open te staan voor voorstellen van de commissie.
Re-integratie bij andere werkgever
Volgens het kabinet komen kleine en middelgrote ondernemers soms in de knel door regels, zoals bij ziekte en arbeidsongeschiktheid. “Dat maakt ze minder wendbaar", is te lezen in het regeerprogramma.
Daarom zet het kabinet de plannen van het vorige kabinet door en maakt het mogelijk voor kleine en middelgrote werkgevers om onder voorwaarden na 1 jaar ziekte van de werknemer de re-integratie volledig te kunnen richten op het vinden van een werkplek bij een andere werkgever.
Werkgevers helpen met statushouders als werknemers
Dit kabinet vindt het belangrijk dat statushouders zo snel mogelijk aan het werk gaan, zodat ze niet afhankelijk zijn van de bijstand. Het is zich er ook van bewust dat dit extra werk vraagt van werkgevers. Daarom gaat het met name het midden- en kleinbedrijf ondersteunen bij het leren van de taal op de werkvloer. Hoe het kabinet dat gaat doen, is nog niet bekend. Wel schrijft het: “Hierbij ontzorgen we werkgevers, zodat zij er zo weinig mogelijk geld en tijd aan kwijt zijn. Dit geldt ook voor het sneller aan werk helpen van nieuwkomers.”
Arbeidsmigratie indammen
De nieuwe regering wil dat werkgevers meer gaan inzetten op productieverhoging door de inzet van AI en doordat de huidige werknemers meer uren gaan werken. Dit moet er ook voor zorgen dat er minder arbeidsmigranten nodig zijn om het werk te komen doen.
"Arbeidsmigranten maken deel uit van de Nederlandse samenleving, dat is en dat blijft zo", zo staat in het regeerprogramma. Maar: "Een selectiever en gerichter arbeidsmigratiebeleid is nodig."
Dat wil het kabinet onder meer bereiken door de aanbevelingen uit te voeren van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten, dat destijds onder leiding van Emile Roemer tot stand is gekomen. Een kleine greep:
- Het gaat door met het plan om een toelatingsstelsel voor uitzendbureaus (Wtta) te introduceren, om zo malafide uitzendbureaus aan te pakken.
- Het kabinet gaat onderzoeken of het mogelijk is om op sectoraal niveau het inlenen van arbeidskrachten te verbieden of een verplichting op te nemen om een minimaal percentage arbeidskrachten in eigen dienst te nemen.
- Werkgevers van arbeidsmigranten worden verantwoordelijk voor overlast en kosten die kunnen ontstaan wanneer arbeidsmigranten geen reguliere huisvesting, zoals kortdurende of tijdelijke huisvesting, hebben.
Regelingen voor expats onder de loep
Voor kennismigranten, of expats, blijft de deur wel open. Wel wil het kabinet de eisen van de kennismigrantenregeling onderzoeken om ze te verhogen of aan te scherpen. Bijvoorbeeld door aanpassing van de salariscriteria of de voorwaarden waaronder bedrijven als erkend referent worden aangemerkt. Het kabinet wil zo gerichter kennismigranten aantrekken. "Dit is nodig om ervoor te zorgen dat de regeling beter wordt toegespitst op kennismigranten die echt nodig zijn voor de Nederlandse kenniseconomie en om misbruik tegen te gaan", aldus het kabinet.
Klokkenluiders nog verder beschermd
Klokkenluiders worden nog verder beschermd. Het nieuwe kabinet gaat uitvoering geven aan het grootste deel van de voorstellen in de betreffende initiatiefnota.
3 van de voorstellen uit deze initiatiefnota zijn: het instellen van afschrikwekkende sancties tegen werkgevers die melders benadelen, het mogelijk maken van anonieme meldingen en het instellen van een klokkenluidersfonds. Dit zijn slechts 3 van de 13 voorstellen. Lees meer in de initiatiefnota.
Welke van deze voorstellen het kabinet gaat overnemen, is nog niet duidelijk.
Nieuw systeem voor kinderopvangtoeslag
De manier waarop kinderopvang gefinancierd wordt, gaat veranderen. In plaats van het systeem waarbij de ouders eerst zelf kinderopvangtoeslag aanvragen en later mogelijk een deel daarvan moeten terugbetalen, introduceert het kabinet een nieuw systeem. Hierin betaalt de overheid een inkomensonafhankelijke vergoeding rechtstreeks aan de kinderopvangorganisaties. Dit houdt in dat ouders geen toeslagen meer hoeven terug te vragen en de financiële vergoeding niet afhankelijk is van het inkomen van de ouders. Het doel is om het eenvoudiger en eerlijker te maken voor alle werkende ouders, zonder de last van eventuele terugvorderingen van toeslagen die te hoog zijn geweest.
Verbeterde positie werknemer bij faillissementen
Het kabinet gaat door met de ‘Wet overgang van onderneming in faillissement’ van het vorige kabinet. Met deze wet wil het kabinet ervoor zorgen dat faillissementen, met name van het mkb, beter en sneller kunnen worden afgewikkeld. "Met oog voor de belangen van betrokken partijen", staat in het regeerprogramma.
