In deze serie van SkillsTown komen vernieuwers op het gebied van leren en ontwikkelen aan het woord. Hoe maak je talentontwikkeling tastbaar? Hoe creëer je een echte leercultuur? En hoe benut je technologie daarbij op een manier die menselijk blijft? In dit eerste artikel trapt AI-expert Erdinç Saçan af.

AI wordt vaak gekoppeld aan productiviteit en automatisering. Jij ziet juist kansen voor talentontwikkeling. Vertel?

“De meeste aandacht gaat momenteel naar hoe AI het werk sneller of goedkoper kan maken. Hoeveel tijd kunnen we besparen door routinematige werkzaamheden door AI te laten verrichten? De échte belofte is voor mij de wijze waarop AI het natuurlijke talent van mensen tot zijn recht kan laten komen. Als je bijvoorbeeld niet langer meer alle Duitse naamvallen paraat hoeft te hebben, krijg je ineens de mentale ruimte om je volledig te concentreren op wát je precies wilt zeggen. Mensen krijgen daardoor meer zelfvertrouwen, komen sneller in een flow en groeien makkelijker door om hun volledige potentieel te realiseren. Daar pluk je als werkgever natuurlijk op allerlei manieren de vruchten van."

Naar verwachting krijgt 67% van alle banen in Nederland te maken met AI: dat zijn ruim 7 miljoen medewerkers. Dat vraagt om grootschalige bijscholing. SkillsTown ontwikkelde hiervoor een AI-stappenplan. Hoe pakken jullie dit bij Fontys aan en hoe krijg je iedereen daarin mee?

"Zorg voor korte lijnen naar alle groepen binnen je organisatie. Kort na de lancering van ChatGPT in 2022 hebben we bij Fontys een multidisciplinair team samengesteld. Dat team telt enthousiaste medewerkers uit alle disciplines. Dus niet alleen ICT, maar bijvoorbeeld ook paramedisch, communicatie en onderwijskunde. Gezamenlijk hebben we een heldere visie opgesteld over het belang van AI en onze doelen. Dat is cruciaal: dat iedereen snapt waar je gezamenlijk heen wilt gaan. Op basis hiervan ontwikkelden we meerdere workshops: een basis, en een verdiepende. 2.000 van de in totaal 5.000 medewerkers van Fontys – ook receptionisten, HR-managers en controllers – namen al deel aan zo’n workshop." 

Lang niet elke medewerker ziet het belang van (investeren in) AI. Hoe ga je daarmee om?

"Change management is het moeilijkste wat er is. Sommige collega's zeggen 'Ik ben over drie jaar met pensioen, het zal mijn tijd wel duren'. Anderen zijn gewoon te druk, of vinden het niet belangrijk genoeg. En tegelijkertijd zie je aan de andere kant steeds meer collega's die helemaal losgaan, en bijvoorbeeld al het werk van studenten door ChatGPT laten nakijken. De cruciale factor hier? ‘Tijd, tijd, en nog eens tijd!’ Geef je mensen de tijd om ermee aan de slag te gaan, en zorg ook dat er voldoende tijd is om ze goed te begeleiden. En zet vanuit je multidisciplinaire team ook een taskforce op die continu de laatste ontwikkelingen bijhoudt, en relevante ontwikkelingen direct deelt met de rest." 

Geef je mensen de tijd om ermee aan de slag te gaan, en zorg ook dat er voldoende tijd is om ze goed te begeleiden.”

Hoe kijk je naar volledig geautomatiseerde leertrajecten die sommige bedrijven aanbieden?

“Ik begrijp waarom bedrijven dat aantrekkelijk vinden. Het is de belofte van ultieme efficiëntie: op grotendeels geautomatiseerde wijze het meeste uit je mensen halen. Ik vrees echter dat dit in de praktijk niet altijd goed is voor mensen. Niet voor je gemoedstoestand, niet voor je privacy, niet voor je werkplezier. Het doet me denken aan die Amazon-medewerkers die grotendeels geleefd worden door algoritmes, tot het aantal wc-bezoeken aan toe. Ik vrees dat je zo een wereld creëert waarin wederzijds contact en vertrouwen langzaam maar zeker verdwijnt. In plaats daarvan pleit ik voor een manier van opleiden waarin de menselijke maat altijd centraal staat.”

SkillsTown gelooft ook in die menselijke maat, met technologie als versterker. Hoe creëer je een mensgericht systeem waarin organisaties grip op het resultaat houden?

“Als je zorgt dat je mensen voldoende tijd en menselijke aandacht krijgen, ben je goed op weg. Dat betekent dus ook genoeg tijd voor begeleiding. Bij Fontys werken wij al enkele jaren met ‘Open Learning’. Dat is een onderwijsvorm zonder cijfers, tentamens of een vaste vakindeling, waarbij de docenten meer als coaches optreden. Ze beoordelen en bespreken het werk van de studenten tot ze tevreden zijn met hun ontwikkeling. Natuurlijk gebruiken we hier ook AI bij. Studenten kunnen hiermee zelfstandig reflecteren en verbeteren, en docenten werken efficiënter dankzij AI. Maar uiteindelijk gaat het om hun persoonlijke beoordeling van hun leercurve en ontwikkeling. Met deze manier van werken boek je zeer tastbaar resultaat, en is AI een hulpmiddel, geen bedreiging.”

In je boeken behandel je ook de risico's van AI. Welke zijn het belangrijkst om rekening mee te houden?

"Inclusiviteit is een belangrijk thema voor mij. Als goede AI-tools te duur worden, kan dat snel leiden tot een kloof in onze samenleving. Dat moeten we echt voorkomen door actief te sturen op brede digitale geletterdheid. Een onderdeel hiervan is te begrijpen dat AI bestaande verschillen kan uitvergroten. Elk goed AI-model is getraind op grote datasets, en elke grote dataset bevat vooroordelen. Als je wilt voorkomen dat dit tot problemen leidt, moet je altijd kritisch naar je data kijken. Waar komt het vandaan? Hoe actueel is het? Wie zit erin en wie niet? Een multidisciplinair AI-team is daarom ook een team waarin veel verschillende achtergronden en perspectieven samenkomen. Organisaties kunnen zo ook hun eigen verborgen vooroordelen ontdekken."

Hoe zie jij de ideale toekomst van leren en werken met artificial intelligence?

"Ken je de film 'Iron Man'? De hoofdrolspeler Tony Stark praat daarin doorlopend met Jarvis, zijn bijna alwetende persoonlijke AI-assistent. Ik zie voor me dat we ergens in de toekomst allemaal zo'n digitale assistent of collega krijgen die altijd bij je is – via een bril, oortje of ooit misschien via een chip. Als jij iets nodig hebt, heeft jouw Jarvis straks aan een half woord genoeg.”

“Op de kortere termijn denk ik dat studenten meer intrinsiek gemotiveerd raken om te leren. Je hoeft geen feitjes of saaie stof meer te stampen. De verdieping – daar waar je in een flow komt – wordt juist belangrijker. Dat betekent dat je alleen nog maar dingen gaat leren waarvan jij denkt: dit maakt mijn leven of mijn professionele wereld interessanter, rijker en dus aantrekkelijker. Op die manier helpt AI om natuurlijk talent te ontwikkelen.”

Dit artikel is gesponsord door Skillstown.