In de onlangs gepubliceerde eindejaarsrapportage over maatschappelijk verlof heeft de Sociaal-Economische Raad (SER) geadviseerd om de huidige verlofregelingen te herzien. Dit rapport vloeit voort uit het middellangetermijnadvies van de SER, getiteld 'Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving', dat in 2021 is uitgebracht.

Huidige stelsel te complex en onoverzichtelijk

Uit verschillende rapportages blijkt dat het huidige stelsel van verlofregelingen complex en onoverzichtelijk is. De SER adviseert om de bestaande regelingen samen te brengen in een nieuwe Wet Maatschappelijk Verlof met 3 kernpijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof.

Daarnaast benadrukt de SER 3 belangrijke uitgangspunten: het streven naar meer eenduidigheid en toegankelijkheid, het verbeteren van de balans in financiële verantwoordelijkheid, en het bewerkstelligen van balans in zeggenschap via constructief overleg tussen werkgever en werknemer over de opname van verlof.

Kosten beter verdelen

Een verlofregeling moet volgens de SER financieel haalbaar zijn voor zowel werknemers als werkgevers, met begrip en draagvlak van beide partijen. Er moet een betere balans komen in de financiering van de bestaande wettelijke verlofregelingen, waarbij werkgevers, werknemers én de overheid moeten bijdragen.

3 pijlers voor een toekomstbestendig verlofkader

De SER stelt voor een nieuwe Wet Maatschappelijk Verlof te introduceren, gebaseerd op de eerder genoemde 3 pijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof.

1. Zorg voor kinderen

De SER raadt aan om de betaalde verlofregelingen rond de komst van een kind te vereenvoudigen. Hierbij wordt gepleit voor administratieve aanpassingen in aanvraagprocedures, betalingsvoorwaarden en communicatie, om het verlof toegankelijker te maken voor ouders. Voorbeelden hiervan zijn:

• Vóór de geboorte al zoveel mogelijk vast te leggen hoeveel verlof de werknemer in het jaar na de geboorte gaat inzetten en wanneer dat verlof wordt opgenomen. Dit biedt tijdig inzicht in de financiële en organisatorische consequenties.
• Het mogelijk maken dat wanneer bij UWV geboorteverlof wordt aangevraagd er ook meteen betaald ouderschapsverlof kan worden aangevraagd. De uitbetaling aan de werkgever kan hierbij eenvoudiger worden gemaakt, zodat de werkgever niet te veel hoeft voor te schieten en niet te maken krijgt met betalingen achteraf of met gefaseerde betalingen van het UWV.
• Meer duidelijkheid vooraf te creëren over de hoogte van de uitkering. De hoogte van het loon tijdens verlof is een belangrijke factor in de overweging om al dan niet verlof op te nemen.
• Beter te communiceren. Het helpt wanneer regelingen en processen voor aanvragen en betalen voor werkgevers administratief eenvoudiger worden gemaakt. Deze aanpassingen moeten gepaard gaan met verbeterde communicatie over de verlofmogelijkheden voor zowel werkgevers als werknemers.
• Het meerouderschap juridisch goed te borgen, zodat een aantal al langer gesignaleerde problemen rond de personenkring wordt opgelost en ongewenste ongelijkheden tussen opvoeders wordt weggenomen. Het belang van het kind staat daarbij voorop.
• Ook voor de eerste 5 dagen geboorteverlof een UWV-uitkering van 70% in te voeren, met aanvulling daarvan door de werkgever (via het Aof) tot 100% van het loon. Door ook voor het geboorteverlof een UWV-uitkering in te stellen, wordt het aanvraagproces vereenvoudigd en de eenduidigheid vergroot.

2. Zorg voor naasten

Mantelzorg moet volgens de SER een duidelijkere plek krijgen binnen het verlofstelsel. Het advies is kort- en langdurend zorgverlof samen te voegen en ook mantelzorg hieronder te scharen. De financiering zou meer evenredig verdeeld moeten worden, met een bijdrage vanuit publieke middelen.

3. Persoonlijk verlof

Maatschappelijk en politiek leeft de wens om meer verlofvormen te faciliteren of wettelijk te
regelen. Volgens de SER is dit een gezamenlijke uitdaging waar ook werkgevers een belangrijke rol hebben. Dit vraagt om keuzes. Volgens de raad hoeft het antwoord daarop niet altijd wettelijk verlof te zijn. In ieder geval moet worden voorkomen dat het verlofstelsel te complex wordt door steeds meer regelingen voor specifieke situaties te creëren.

In het kader van persoonlijk verlof besteedt de SER bijzondere aandacht aan het faciliteren van rouwverlof, waarbij maatwerkafspraken en fiscale facilitering worden voorgesteld.