De Britse onderwijskundige James Nottingham heeft twee dochters. Beiden namen deel aan een jaarlijkse cross-countrywedstrijd – met een zeer uiteenlopend resultaat. De oudste dochter werd eerste, de jongste eindigde op de allerlaatste plaats. Een frustrerend resultaat natuurlijk, maar gelukkig is Nottingham gespecialiseerd in de zogenoemde growth mindset. Hij zocht manieren om die jongste dochter te laten groeien en maakte haar enthousiast voor hockey. Met succes. Het jaar daarop werd zijn oudste nog steeds met grote afstand eerste, maar haar jongere zus steeg van plaats 140 naar 70.

Van fixed naar growth mindset

Een Hollywood-achtig succesverhaal? "Ja, maar wel een met een diepere betekenis", zegt Mathijs de Boer, businessdevelopmentmanager bij Boertien Vergouwen Overduin. Het verhaal illustreert volgens hem de stelling van de Amerikaanse psycholoog Carol Dweck: met een fixed mindset geloof je dat je talenten vastliggen vanaf je geboorte en nauwelijks ontwikkelbaar zijn. "Je zegt bijvoorbeeld tegen jezelf dat je niet gemaakt bent om hard te lopen en dat je het dus nooit zult leren. Anders ligt dat met een growth mindset. Hierbij heb je de overtuiging dat je een steeds hoger prestatieniveau kunt bereiken, gewoon door ergens energie en tijd in te steken. Net als die jongste dochter van James Nottingham dus."

Maar aan de andere kant, zo vervolgt hij, laat het verhaal ook zien dat wij in onze cultuur die growth mindset nog niet omarmen. "Want wie van Nottinghams dochters scoort waarschijnlijk het meeste applaus? Inderdaad, de oudste, want die heeft maar liefst twee keer achter elkaar gewonnen. En dat terwijl de jongste de grootste vooruitgang heeft geboekt."

Lees ook: Focus op de growth mindset om leren te stimuleren

Nadruk op de resultaten

Iets dergelijks zien we volgens de Boer ook in het Nederlandse bedrijfsleven, bijvoorbeeld bij de jaarlijkse beoordelingscyclus. "Daar ligt de nadruk sterk op de resultaten: heeft een medewerker de targets gehaald of niet? De weg ernaartoe blijft onder de radar. En zo kan het gebeuren dat iemand geen zichtbaar succes heeft geboekt, maar heel veel zaken heeft uitgeprobeerd en daardoor enorm is gegroeid. Zijn beloning? Tijdens het beoordelingsgesprek ligt de nadruk op die prestaties, en niet op die groei. Jammer, want juist dat leerproces leidt tot betere prestaties en ook tot innovatie. En voor dat leren is handelen vanuit de growth mindset essentieel."

Leestip: Learning and Development-expert Nick van Dam: ‘We leren veel te weinig’

Dweck liet dat zien door een klas met wiskundestudenten te verdelen in twee groepen. De studenten in de ene groep kregen een braintraining: dit is hoe jouw hersenen werken. Haar aanpak zag er zo uit:

1. Ze legde uit dat hersenen een spier zijn die je kunt trainen.
2. Ze legde de studenten een casus voor. “Hier is een groep mensen die worstelt met een fixed mindset. Probeer hen te overtuigen dat ze zich wél kunnen ontwikkelen en gebruik daarvoor de taal die past bij de growth mindset.”
3. Ze inventariseerde samen met de groep de kenmerken van zogenoemde growth-mindset-helden. Vervolgens vergeleken de studenten die met hun eigen manier van studeren.
4. Tot slot nodigde ze de studenten uit om mee te denken in het ontwerp van het lesprogramma Het resultaat? Deze groep studenten scoorde bij examens aanmerkelijk hoger dan de groep die geen braintraining had gehad.

Omgaan met kritiek

Betere prestaties dus – maar misschien is dat niet eens het allerbelangrijkst, zegt De Boer. "Medewerkers met een growth mindset beschikken ook over een eigenschap die in het bedrijfsleven buitengewoon waardevol is: zij kunnen goed omgaan met kritiek. Kijk naar Boyan Slat, de jonge kerel die zich heeft voorgenomen om de oceanen schoon te vegen. Zodra hij dat plan opperde, riepen mensen dat het hem  nooit zou lukken. En toen de eerste pogingen inderdaad spaak liepen, zwol die kritiek nog aan. Sterker nog, toen hij de tweede keer wel succes had, riepen kritische geesten dat hij te veel plankton had meegenomen."

"Veel andere zouden zich dit aantrekken, zij zouden zich krampachtig gaan verdedigen. Niet Slat. Juist vanwege die growth mindset beschouwt hij kritiek als iets om van te leren, iets dat hem kan helpen op het pad naar zijn doel. Het ging niet om hem zelf, het ging om het proces."

Growth mindset stimuleren met taal

Hoe kunnen bedrijven zo’n growth mindset stimuleren bij hun medewerkers? Een belangrijk middel is taal, stekt De Boer. "Vroeger hoorde je veel uitspraken die mensen wezen op hun beperkingen: ‘Als je voor een dubbeltje bent geboren, word je nooit een kwartje.’ Tegenwoordig roepen gelukkig wat meer mensen dat het glas altijd halfvol is. Inderdaad, dat lijken clichés, maar die taal is belangrijk. Het gaat erom dit soort uitspraken te vervangen. Bijvoorbeeld door: ‘Laat ik eens gaan kijken bij iemand die het wel kan, en zien of ik daarvan kan leren.’ Hier ligt een belangrijke rol voor de ouders, de leraren en – in het  bedrijfsleven – voor het management. Dat betekent dat ze goed moeten nagaan of hun dagelijks taalgebruik past bij een fixed mindset of bij een growth mindset."

Lees ook: Het nieuwe leren: nooit uitgeleerd op de werkvloer

Een strijd?

"A battle within us all. Zo noemde Carl Dweck de dagelijkse strijd om te denken vanuit een growth mindset. We zijn immers van jongs af aan geconditioneerd om juist te denken vanuit een fixed  mindset. Een strijd dus – maar het goede nieuws is dat we die strijd niet iedere dag hoeven te voeren, en niet op alle terreinen. Ikzelf heb bijvoorbeeld een hekel aan klussen in huis, en ik weet vrij zeker dat ik er niet goed in ben. Natuurlijk kan ik YouTube-tutorials volgen of een klusjesman inhuren en over zijn schouder meekijken. Maar ik kan er ook voor kiezen om dat te doen in een latere fase van mijn leven – of helemaal niet. Een growth mindset is geen staat van zijn. Soms mag je best kiezen om vanuit een fixed mindset te redeneren, maar weet dan dat je op dat gebied niet verder zal ontwikkelen", aldus De Boer.

De boodschap van Dweck

Een laatste waarschuwing van de Boer: "Een growth mindset, het glas halfvol, geloven in je eigen kunnen – het klinkt als de mantra’s van valse goeroes. Zij verkondigen dat je alles kunt bereiken als je het maar wilt. Maar dat is niet de boodschap van Dweck. Natuurlijk kan niet iedereen leren tennissen als Roger Federer; we hebben allemaal te maken met onze beperkingen. Maar als je bereid bent ergens tijd en moeite in te steken, bereik je een steeds hoger prestatieniveau."

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Boertien Vergouwen Overduin