Voor Aleid Erbrink, programmamanager bij trainingsbureau Boertien Vergouwen Overduin, is het duidelijk: de wereld verandert en dus moet ook de manier van leren op de schop. “Vroeger leerden we klassikaal. Maar dat heeft één nadeel. Wat je in de klas leert, moet je ook weer vertalen naar de praktijk. De transfer of training noemen we dit ook wel. Dit is welbeschouwd een probleem dat we ooit zelf in het leven hebben geroepen, door over te stappen van de meester-gezelverhouding (leren op de werkplek met een mentor) naar het klaslokaal. Een groot voordeel van klassikaal leren is natuurlijk dat slechts één expert meerdere mensen tegelijk kan opleiden. Het nadeel is dat dit vaak niet op de werkplek gebeurt, wat het minder vanzelfsprekend maakt dat je alles hebt onthouden wat je die dag daarvoor in de klas leerde. Blended learning wordt vaak ingezet om de voordelen van klassikaal leren te kunnen benutten, en daarbij tegelijkertijd het probleem van ‘transfer of training’ zo klein mogelijk te houden.”

Leren leuker maken

Erbrink legt uit dat je met blended learning leren en ontwikkelen efficiënter, effectiever en leuker kunt maken maken. “En, heel mooi, vaak ook grotere hoeveelheden kennis en vaardigheden tot ons nemen. Het is daarbij wel cruciaal dat je op zoek gaat naar de best passende vorm van blended learning, zodat de beoogde doelen zo effectief mogelijk worden behaald."

Bij blended learning draait het volgens haar allemaal om het samenstellen van de juiste mix van leervormen. “De keuze van de juiste ingrediënten -‘de juiste blend’ – is daarbij cruciaal. “Blended learning gaat wat mij betreft over het mixen van álle denkbare vormen van leren. Van oefenen met een acteur tot serious gaming, simulaties, gebruik van apps en digitale leerplatforms en werkplekleren. En echt sterk wordt blended learning pas als de combinaties zijn vervlochten tot een geheel waarin de verschillende componenten elkaar versterken.”

Lees ook: Blended learning: de optimale mix van leervormen

Drie aspecten voor een succesvol ontwerp

Drie aspecten liggen volgens Erbrink aan de basis voor een succesvol ontwerp voor blended learning in de organisatie.

1 Emotie

“Emotie kun je zien als een leerervaring. Hoe meer leerervaringen je binnen een combinatie van leervormen kunt creëren, hoe groter uiteindelijk het resultaat. Weet je emotie op te roepen in je leertraject, dan creëer je impact.

2. Herhaling

“Hoe verbijsterend snel we nieuwe kennis ook weer lijken te vergeten, is aangetoond door de Duitse pionier in het leerpsychologisch onderzoek, Hermann Ebbinghaus. Al in 1885 publiceerde deze wetenschapper zijn model, waarmee hij aantoont dat wanneer je feitelijke informatie eenmalig tot je neemt, je na één week al 40 tot 80 procent bent vergeten. Nu schijn je dat vervelende vergeeteffect te kunnen reduceren door tijdens het leerproces de juiste emotie op te roepen. Maar onderschat in dat verband ook zeker niet de kracht van herhaling. ‘Build a learning habit’, klinkt zo mooi in het Engels. Maak er een gewoonte van om met regelmaat te leren. Door die herhaling wordt leren namelijk een stuk leuker en gemakkelijker. Blended learning zorgt voor het terugkomen van leerervaringen. Dankzij de combinatie van bijvoorbeeld training en werkplekleren bied je een sterke basis aan in de training, en stimuleer je de deelnemer om het nieuw geleerde concreet toe te passen in zijn of haar eigen praktijk."

3 Technologie

“Technologie kan een stevige brug slaan tussen klassikaal leren en werkplekleren. Met behulp van technologie wordt het een stuk gemakkelijker om meerdere tijd- en plaatsonafhankelijke werkvormen aan te bieden. Technologie maakt het zelfs mogelijk om emotie op te roepen, denk aan het tonen van aangrijpende video’s. Ook het inbouwen van herhaling (in de vorm van bijvoorbeeld testresultaten en feedback) wordt dankzij technologische vernieuwingen beduidend gemakkelijker en toegankelijker gemaakt. Bovendien kun je door de technologische ontwikkelingen de ‘blend’ ook nog eens flink verbreden. Landsgrenzen en taalbarrieres worden beslecht.”

Aan de slag met blended learning

De belangrijkste boodschap van blended learning is volgens Erbrink: kies een optimale mix van vormen, gericht op wat je in de praktijk wilt veranderen. “Online waar het kan en offline als het moet. In die mix kun je aansluiten bij wat mensen zélf al geneigd zijn te doen, waardoor het aantrekkelijk voor ze wordt om in te stappen en leren sneller gaat, én bereiken wat het verschil gaat maken in de praktijk."

'Het gaat om een aantal leervormen die al langer bestaan,

de vergeten groenten, maar ook om nieuwe concepten'

Maar hoe ga je als HR nu concreet aan de slag? Het begint met de goede ingrediënten voor in je mix, zou een chefkok zeggen. Erbrink licht er acht toe. “Sommige kent HR wellicht al, andere niet of minder goed. Het gaat om een aantal leervormen die al wat langer bestaan, de vergeten groenten, zeg maar. Maar ook om nieuwe concepten, waarmee wij uitstekende ervaringen hebben.”

1 Gamification

Games werken zeer verslavend. Wanneer je gamification inzet als leerinterventie maak je gebruik van de bindingskracht van games, maar dan binnen leertrajecten in het dagelijkse werk. Introduceer in een leertraject bijvoorbeeld een onderlinge competitie om mensen tot actie aan te zetten. Of denk aan beloningsstructuren die motiveren om een stapje extra te zetten. Statistieken waarin de verbetering zichtbaar is, werken ook goed.”

2 Challenges

Na een training kun je deelnemers vragen om het geleerde meteen de volgende dag toe te passen. Presentatievaardigheden geleerd? Ga zo snel als je kunt op een podium staan. Dat noemen we een ‘challenge’. Door uitdagingen op het werk expliciet onderdeel te maken van je leertraject, kun je hier meer sturing aan geven. Aan het einde van een trainingsdag of online module, kun je deelnemers bijvoorbeeld vragen om zelf een ‘challenge’ te formuleren, die ze vervolgens weer kunnen delen met collega’s op de werkplek. Een sprong in het diepe misschien. Maar juist daardoor gaan mensen de uitdaging ook bewuster aan, wat er in de meeste gevallen toe leidt dat zij zich sterker verbinden aan het nieuw geleerde gedrag.

3 Online trainingsessies

“Iedereen heeft wel eens een webinar gevolgd. Maar denk ook eens aan een online training met een kleine groep. Bijvoorbeeld met een webcam en dan met zes of acht man onder begeleiding van een ervaren trainer hetzelfde doen als in een klassikale training. Deze vorm is met name geschikt voor teams die niet in dezelfde regio werken.”

4 Social learning

“Hiermee bedoel ik: in een blended ontwerp meenemen hoe mensen van elkaar leren. Veel werknemers doen dat al uit zichzelf, maar je kunt het ook stimuleren door de juiste faciliteiten aan te bieden. Denk aan een online platform, een feedbackapp, een WhatsApp-groep. Kijk goed naar hoe je werknemers graag met elkaar communiceren, en gebruik die kanalen waar mogelijk."

5 Simulaties

“Spelsimulaties in een trainingsruimte, outdoorprogramma’s en serious games kunnen heel krachtige leermiddelen zijn. Je laat deelnemers in een gecontroleerde omgeving ervaringen opdoen, zonder daarbij te sturen op gewenst gedrag. Met name door het spelelement willen mensen wel eens vergeten dat het om een simulatie gaat en komen er ‘echte’ emoties’ naar boven."

6 Stages

“Stages kunnen misschien wel de ‘vergeten groenten’ onder de leervormen worden genoemd. Ze worden niet meer zo gek vaak ingezet. Onterecht. Stages zijn onder andere waardevol wanneer je hetzelfde soort werk in een andere organisatie of op een andere afdeling kunt zien. Iedereen ontwikkelt zijn eigen methodes langs theorie en praktijkervaring. En daarmee kan veel van elkaar geleerd worden. Zet de stage dus weer eens in.”

7 Open online course (materials)

“Er zijn steeds meer gratis online cursussen en cursusmaterialen, die je ook prima kunt gebruiken voor een eigen leertraject. Beter goed gejat dan slecht bedacht, toch? Soms is het niet de moeite waard om een e-learningmodule over leiderschap te ontwikkelen als iets vergelijkbaars al online beschikbaar is. Zo kun je bijvoorbeeld een online hoorcollege volgen bij universiteiten als Standford, Harvard, MIT of Cambridge. Dat is veel waard. Ook kun je op YouTube veel instructievideo’s volgen of je inschrijven voor een MOOC: een Massive Open Online Course.”

8 Learning analytics

"Goede data-analyse wordt wat mij betreft een basisingrediënt binnen elk leertraject. Die data zijn niet alleen leerzaam voor iedereen die zich vakinhoudelijk bezighoudt met opleidingen, maar ook voor de individuele deelnemer. xAPI is een nieuwe online standaard waarmee informatie over leren onderling wordt gecommuniceerd. Dit maakt het mogelijk om leerervaringen uit diverse MOOC’s, e-learningmodules en andere online activiteiten te verzamelen en te kwantificeren. Het maakt op termijn dan niet meer uit waar je iets leert, zolang je het maar aantoonbaar kunt maken.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Boertien Vergouwen Overduin